ΧΑΜΑΜ
ΧΑΜΑΜ
Στην Κοκκινιά το 1923 – 1925 κατασκευάστηκε λουτρό – χαμάμ από τον Αρμένιο αρχιτέκτονα Αρτίν Παλατζιάν για την ατομική καθαριότητα των προσφύγων. Το Χαμάμ λεγόταν «Μικρά Ασία» και ανεγέρθηκε σε ιδιωτική έκταση του Γεώργιου Τσόχα (πρώην δήμαρχου Αθηνών και βουλευτή του Λαϊκού Κόμματος), έξω από τα όρια του οργανωμένου συνοικισμού. Έως το τέλος του 1950 που τα περισσότερα σπίτια δεν διέθεταν λουτρό, το χαμάμ χρησίμευε ως κύρια επιλογή για την καθαριότητα των πολιτών.
Προσέφερε δυο τύπους υπηρεσιών: Η πρώτη θέση περιλάμβανε δωμάτιο με δυο κρεβάτια και αποδυτήριο. Η δεύτερη θέση δεν είχε την πολυτέλεια του ιδιωτικού χώρου της πρώτης και χρεωνόταν λιγότερο. Στο κέντρο του χαμάμ υπήρχε ένα μαρμάρινο τραπέζι 2x2, πάνω στο οποίο ξάπλωναν γυμνοί οι λουόμενοι για να τους τρίψει ο λουτράρης με ένα γάντι-τρίφτη. Στη συνέχεια γινόταν το λούσιμο, με σαπούνι μέσα στις γούρνες. Το νερό στην αρχή αγοραζόταν από νερουλάδες και αργότερα ερχόταν από ιδιόκτητο πηγάδι με αντλία. Στο χαμάμ υπήρχε και ειδικός χώρος για αποτρίχωση, καθώς ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αποφυγής της ψείρας που μάστιζε τους προσφυγικούς συνοικισμούς. Αποτρίχωση γινόταν σε όλο το σώμα, και στις γυναίκες και στους άντρες, κάνοντας χρήση ενός μείγματος ασβέστη και άλατος θειαφιού που έκαιγε τις τρίχες. Το λουτρό λειτουργούσε από τις 8 μέχρι τις 5 για τις γυναίκες και από τις 5 μέχρι τις 9-10 το βράδυ για τους άντρες. Τα παιδιά μέχρι 5 χρονών έμπαιναν με τις γυναίκες.
Το χαμάμ λειτούργησε ως το 1968. Καθώς τα σπίτια είχαν πλέον το δικό τους μπάνιο, περιέπεσε σιγά-σιγά σε αχρηστία και αργότερα νοικιάστηκε ως ταβέρνα. Μετά εγκαταλείφθηκε. Άντεξε όμως στους σεισμούς και τη δεκαετία του ΄90 το κτήριο χαρακτηρίστηκε διατηρητέο. Αποκαταστάθηκε το 2003 από τον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων και λειτουργεί, πλέον, ως Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του 3ου Γυμνασίου Νίκαιας, που βρίσκεται παρακείμενα.
(Δήμος Νίκαιας, Τα προσφυγικά σπίτια της Νίκαιας, Λιβάνη, Αθήνα 2002, σ. 124, Γιώργος Βεράνης, δημοσίευση στη διαδικτυακή ομάδα Από την Κοκκινιά στη Νίκαια, https://www.facebook.com/groups/1537319763157049/search/?q=%CE%A7%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%BC, προφορικές μαρτυρίες μελών από το Α΄ ΚΑΠΗ Νίκαιας, Αρχοντία Παπαδοπούλου, Η Αττική Νίκαια. Ιστορική μελέτη, Δ΄ έκδοση εμπλουτισμένη, Λεξίτυπον, Αθήνα 2023, σ. 24 – 27).
ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Βεράνης Γιώργος, δημοσίευση στη διαδικτυακή ομάδα Από την Κοκκινιά στη Νίκαια, προσβάσιμο https://www.facebook.com/groups/1537319763157049/search/?q=%CE%A7%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%BC.
Δήμος Νίκαιας, Τα προσφυγικά σπίτια της Νίκαιας, Λιβάνη, Αθήνα 2002, σ. 124.
Παπαδοπούλου Αρχοντία, Η Αττική Νίκαια. Ιστορική μελέτη, Δ΄ έκδοση εμπλουτισμένη, Λεξίτυπον, Αθήνα 2023, σ. 24 – 27).
Πειραματικό Γυμνάσιο Νίκαιας Σχολικό έτος 2011 – 2012, Τοπική Ιστορία,
Γ΄3 (υπεύθυνη καθηγήτρια κ. Τεντόμα), προσβάσιμο https://docs.google.com/document/d/1fo4HCKXQL8mVyrCcUCaES6zhYflLRUGjj5wdwL2rbHM/edit?tab=t.0
Προφορικές μαρτυρίες μελών από το Α΄ ΚΑΠΗ Νίκαιας, διεξαγωγή συνεντεύξεων Κυριακή Παπαθανασοπούλου.
Επιμέλεια Κειμένου Κυριακή Παπαθανασοπούλου